Ο οισοφάγος είναι ένας μυομεμβρανώδης σωλήνας που συνδέει το φάρυγγα με το στομάχι. Έχει μήκος περίπου 25εκ περίπου και αποτελεί συνέχεια του φάρυγγα. Επικοινωνεί με το στομάχι μέσω της καρδιοοισοφαγικής συμβολής (κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας), που αποτρέπει την παλινδρόμηση των τροφών και των γαστρικών υγρών.
Ο βλεννογόνος του οισοφάγου καλύπτεται από πολύστιβο πλακώδες επιθήλιο, σε αντίθεση με το μονόστιβο κυλινδρικό αδενικού τύπου επιθήλιο του στομάχου. Η ιστολογική αυτή διάταξη εξηγεί την παθολογοανατομική προέλευση των προκαρκινικών καταστάσεων και του καρκίνου του οισοφάγου. Μια ιδιαίτερη κλινικοπαθολογοανατομική οντότητα είναι ο οισοφάγος Barrett, όπου παρατηρείται μετατροπή (μετάπλαση) του πολύστιβου πλακώδους επιθηλίου του οισοφάγου σε μονόστιβο κυλινδρικό με καλυκοειδή κύτταρα (εντερικού τύπου) επιθήλιο. Η αλλοίωση αυτή εμφανίζεται συχνότερα στο κατώτερο τριτημόριο του οισοφάγου, σχετίζεται με την οισοφαγίτιδα από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και θεωρείται προκαρκινική κατάσταση καθώς προδιαθέτει σε ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου. Ο οισοφάγος Barrett είναι μια κατάσταση ολοένα και αυξανόμενη σε συχνότητα, γεγονός που υποδηλώνει το ρόλο του σύγχρονου τρόπου ζωής αλλά και τη βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων. Η θεραπεία είναι συντηρητική (φάρμακα όπως αναστολείς αντλίας πρωτονίων), ενδοσκοπική παρέμβαση (ενδοσκοπική εκτομή του βλεννογόνου- Endoscopic Mucosal Resection- EMR, καυτηριασμός με χρήση συσκευής υπερήχων-argon plasma coagulation, τεχνικές με ραδιοκύματα, φωτοθεραπεία, κρυοθεραπεία κ.α.) και χειρουργική, για την πρόληψη ανάπτυξης αδενοκαρκινώματος.
Ο καρκίνος του οισοφάγου θεωρείται γενικά επιθετικός καρκίνος, καθώς διηθεί τοπικά παρακείμενους ιστούς και μεθίσταται στους γειτονικούς λεμφαδένες αλλά και αιματογενώς. Η απουσία ορογόνου, σε αντίθεση με τα λοιπά όργανα του γαστρεντερικού συστήματος, ευνοεί την τοπική επέκταση του όγκου.
Οι δύο συχνότεροι ιστολογικοί τύποι του οισοφαγικού καρκίνου είναι το πλακώδες καρκίνωμα (ακανθοκυτταρικό ή εκ πλακωδών κυττάρων) και το αδενοκαρκίνωμα. Το πλακώδες καρκίνωμα ήταν παλαιότερα ο συχνότερος τύπος και σχετίζεται με παράγοντες όπως κάπνισμα αλκοόλ, λοίμωξη HPV. Στις μέρες μας η συχνότητα του αδενοκαρκινώματος είναι ολοένα και αυξανόμενη με αποτέλεσμα να αποτελεί πλέον στις περισσότερες σειρές το συχνότερο τύπο (60%). Το γεγονός αυτό αντανακλά τη σημασία της πρώιμης διάγνωσης και αντιμετώπισης της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και του οισοφάγου Barrett, πριν την κακοήθη εξαλλαγή.
Η κλινική εικόνα του καρκίνου του οισοφάγου περιλαμβάνει δυσφαγία (85-95%), οπισθοστερνικό πόνο, εμέτους, αδυναμία, καταβολή, απώλεια βάρους.
Οι διαγνωστικές δοκιμασίες περιλαμβάνουν ενδοσκόπηση-οισοφαγοσκόπηση, διάβαση οισοφάγου με βάριο (βαριούχο γεύμα), ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET/CT scan), σπινθηρογράφημα οστών κ.α.
Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει χειρουργική εξαίρεση, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, συνδυασμό αυτών, παρηγορητικές θεραπείες σε περίπτωση προχωρημένης νόσου. (τοποθέτηση stent για την αποφυγή απόφραξης, νηστιδοστομία σίτισης, υποστήριξη και αντιμετώπιση πόνου).
Η χειρουργική επέμβαση εκλογής για την αντιμετώπιση του καρκίνου του οισοφάγου είναι η ολική οισοφαγεκτομή. Υπάρχουν διάφορες μορφές επεμβάσεων, κάθε μία από τις οποίες έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Έτσι, υπάρχει η δυνατότητα οισοφαγεκτομής με ή χωρίς θωρακοτομή, ενώ η αναστόμωση (αποκατάσταση της συνέχειας του πεπτικού σωλήνα) μπορεί να γίνει ενδοθωρακικά ή στον τράχηλο. Η αποκατάσταση της συνέχειας του πεπτικού γίνεται συνήθως με τη δημιουργία γαστρικού σωλήνα, ενώ αν αυτό είναι δυνατό μπορεί να γίνει χρήση του παχέος ή και του λεπτού εντέρου.
Η οισοφαγεκτομή με θωρακοτομή προσφέρει τη δυνατότητα πιο εκτεταμένου λεμφαδενικού καθαρισμού, έχει όμως υψηλότερη θνησιμότητα και νοσηρότητα.
Η τεχνική της οισοφαγεκτομής χωρίς θωρακοτομή έχει το πλεονέκτημα της τραχηλικής αναστόμωσης και των λιγότερων και ευκολότερα διαχειρίσιμων επιπλοκών . Η επέμβαση περιλαμβάνει δύο χρόνους, τον κοιλιακό και τον τραχηλικό.
Στις μέρες μας, εφόσον υπάρχει η κατάλληλη εμπειρία, ο κοιλιακός χρόνος γίνεται λαπαροσκοπικά με ελάχιστες μικρές τομές, προσφέροντας τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής (λιγότερος πόνος, μείωση της μετεγχειρητικής νοσηρότητας, λιγότερες μέρες νοσηλείας, ταχύτερη κινητοποίηση, καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα), ενώ μπορεί να γίνει είσοδος του λαπαροσκοπίου στο κατώτερο μεσοθωράκιο και λεπτομερής παρασκευή των ιστών και των λεμφαδένων της περιοχής με μεγέθυνση της εικόνας για το καλύτερο δυνατό ογκολογικό αποτέλεσμα.