Ο θυρεοειδής αδένας είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας του ανθρώπινου σώματος. Εντοπίζεται στην πρόσθια περιοχή του τραχήλου, έχει βάρος περίπου 20 γραμμάρια και αποτελείται από 2 λοβούς (δεξιό και αριστερό), οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με τον ισθμό. Ενίοτε, σε ορισμένους ανθρώπους, υπάρχει και ένα τρίτος λοβός, ο πυραμοειδής. Ονομάστηκε έτσι εξαιτίας του σχήματός του, που μοιάζει με ασπίδα (θυρεός = ασπίς).
Βρίσκεται σε επαφή με την τραχεία και τον κρικοειδή χόνδρο του λάρυγγα, ενώ βρίσκεται πλησίον ζωτικών δομών, όπως τα κάτω λαρυγγικά παλίνδρομα νεύρα (που νευρώνουν τις φωνητικές χορδές και συμμετέχουν στην παραγωγή της φωνής), τα άνω λαρυγγικά νεύρα, το τραχηλικό συμπαθητικό στέλεχος και οι παραθυρεοειδείς αδένες που συμμετέχουν στην ομοιόσταση του ασβεστίου. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να αναγνωρίζονται και να διαφυλάσσονται κατά τη διάρκεια της θυρεοειδεκτομής.
Η αγγείωση του θυρεοειδούς αδένα γίνεται με την άνω και κάτω θυρεοειδή αρτηρία και τις θυρεοειδείς φλέβες (άνω, μέση, κάτω) που σχηματίζουν ένα πλούσιο φλεβικό δίκτυο.
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τρεις ορμόνες: 1) τη θυροξίνη ή τετραϊωδοθυρονίνη (Τ4) και 2) την τριιωδοθυρονίνη (Τ3) που ρυθμίζουν το μεταβολισμό όλων των ιστών, και 3) την καλσιτονίνη που ελαττώνει τα επίπεδα του ασβεστίου του αίματος. Η σύνθεση και η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών ρυθμίζεται από τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται στην υπόφυση, η οποία, με τη σειρά της, εξαρτάται από την έκκριση της θυρεοεκλυτικής ορμόνης (TRH) που παράγεται στον υποθάλαμο. Απαραίτητο για τη σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών είναι το ιώδιο.
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα είναι πολλές και διακρίνονται σε
- Ανωμαλίες της ανάπτυξης
- Παθήσεις που προκαλούν υπερθυρεοειδισμό
- Παθήσεις που προκαλούν υποθυρεοειδισμό
- Θυρεοειδίτιδες
- Καρκίνο του θυρεοειδούς
Σημαντικό κλινικό εύρημα είναι η διόγκωση του θυρεοειδούς που είναι είτε ορατή με την επισκόπηση, είτε κατά την ψηλάφηση με τη βοήθεια καταποτικών κινήσεων του ασθενούς. Η διόγκωση του θυρεοειδούς, ανεξαρτήτως αιτίας, ονομάζεται βρογχοκήλη.
Άλλα συμπτώματα σχετίζονται με την εμφάνιση υποθυρεοειδισμού (υπερευαισθησία στο κρύο, δυσκοιλιότητα, αύξηση βάρους και κατακράτηση υγρών, βραδυκαρδία, κόπωση, μειωμένη εφίδρωση, μυϊκές κράμπες και πόνος στις αρθρώσεις, ξηρό δέρμα, αίσθηση φαγούρας, ανωμαλίες του κύκλου, κατάθλιψη κ.α.), ή υπερθυρεοειδισμού (αιφνίδια και ανεξήγητη απώλεια βάρους, ταχυκαρδία, αρρυθμία ή αίσθημα παλμών, αυξημένη όρεξη, νευρικότητα, άγχος, ευερεθιστότητα, τρόμος χεριών, εφίδρωση, αλλαγές στον κύκλο στις γυναίκες, αυξημένη ευαισθησία στη ζέστη, διάρροιες, διόγκωση του θυρεοειδούς, κόπωση, μυϊκή αδυναμία, δυσκολίες στην ομιλία, λέπτυνση του δέρματος, ευθραυστότητα μαλλιών). Η συμβολή του κλινικού ενδοκρινολόγου είναι ουσιαστική για την τεκμηρίωση της διάγνωσης αλλά και το σχεδιασμό της αντιμετώπισης. Ο ειδικός ακτινοδιαγνώστης- υπερηχολόγος, ο ογκολόγος, ο παθολογοανατόμος, αλλά και ο ειδικός πυρηνικής ιατρικής είναι απαραίτητα μέλη της θεραπευτικής ομάδας των παθήσεων των ενδοκρινών αδένων , και ειδικά του θυρεοειδούς.
Στη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς βοηθούν το υπερηχογράφημα, η μέτρηση των θυρεοειδικών ορμονών (Τ3, Τ4, TSH), το σπινθηρογράφημα, η αξονική και μαγνητική τομογραφία, η παρακέντηση δια λεπτής βελόνης (Fine Needle Aspiration Cytology- FNA).
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς που χρήζουν χειρουργικής αντιμετώπισης είναι οι διάφορες μορφές βρογχοκήλης και ο καρκίνος του θυρεοειδούς.
Ελάχιστα Επεμβατική Video- Υποβοηθούμενη Θυρεοειδεκτομή
Οι πρώτες ενδοσκοπικές επεμβάσεις στον τράχηλο αφορούσαν παραθυρεοειδεκτομές με τη βοήθεια video (video-assisted), καθώς αφορούσαν καλοήθεις καταστάσεις (αδενώματα) με μικρό μέγεθος. Στη συνέχεια, η μέθοδος επεκτάθηκε στην αφαίρεση μικρών θυρεοειδικών όζων, με μερικές τροποποιήσεις. Η τεχνική που εφαρμόζεται στις μέρες μας δεν περιλαμβάνει την εμφύσηση CO2, αλλά τη δημιουργία του κατάλληλου χώρου εργασίας μέσω εξωτερικής έλξης. Η μέθοδος δεν προτείνεται για όλους τους ασθενείς (μόνο 15% των ασθενών πληρούν τα κριτήρια).
Οι ενδείξεις της ελάχιστα επεμβατικής video-υποβοηθούμενης θυρεοειδεκτομής (Minimally Invasive Video-Αssisted Thyroidectomy –MIVAT) είναι οι καλοήθεις νόσοι, το χαμηλού κινδύνου θηλώδες καρκίνωμα και η νόσος Grave’s. Αντίθετα, αντενδείξεις είναι η υποτροπιάζουσα νόσος, το τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνωμα και ο κοντός λαιμός σε παχύσαρκους ασθενείς.
Η τεχνική περιλαμβάνει την τοποθέτηση του ασθενούς σε ύπτια θέση, χωρίς υπερέκταση της κεφαλής, για τη διευκόλυνση της δημιουργίας του κατάλληλου χώρου εργασίας. Μια οριζόντια τομή μήκους 1,5εκ γίνεται σε απόσταση 2εκ ύπερθεν της σφαγής του στέρνου. Η παρασκευή και προσπέλαση γίνεται αρχικά όπως στην ανοικτή μέθοδο, μέχρι την προσέγγιση του θυρεοειδούς αδένα. Έπειτα, μια ενδοσκοπική κάμερα 30ο , διαμέτρου 5-7mm, εισάγεται μέσω της τομής και έτσι ξεκινά η ενδοσκοπική φάση της μεθόδου. Μικρά ενδοσκοπικά εργαλεία διαμέτρου 2mm (λαβίδες, ψαλίδια κλπ.) χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των στοιχείων και την περάτωση της θυρεοειδεκτομής. Οι χρόνοι της επέμβασης είναι παρόμοιοι με την ανοικτή προσπέλαση , ενώ είναι δυνατή η χρήση ειδικών συσκευών και ψαλιδιών υπερήχων (π.χ. Harmonic scalpel). Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι άριστο και ο μετεγχειρητικός πόνος ελαχιστοποιείται. Σε περίπτωση τοπικά προχωρημένης νόσου ή λεμφαδενικής μετάστασης είναι απαραίτητη η μετατροπή σε ανοικτή μέθοδο. Πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία σχετικά με τη χρήση της μεθόδου MIVAT σε χαμηλού κινδύνου θηλώδη καρκινώματα δείχνουν παρόμοια ποσοστά επιβίωσης και υποτροπής σε σύγκριση με την παραδοσιακή θυρεοειδεκτομή. Είναι όμως μέθοδος με μεγάλη καμπύλη εκμάθησης και απαιτεί εμπειρία της χειρουργική ομάδας.